Nacht van de filosofie Tilburg

Amerikaanse presidenten en Nederlandse ministers vroegen zijn advies en met de Engelse koningin Elizabeth sprak hij over de verbindende rol van de monarchie. In zijn nieuwe boek Upswing laat een van 's werelds invloedrijkste sociaal wetenschappers Robert Putnam zien dat individualisering en ‘wij-gevoel’ elkaar afwisselen. Putnam denkt dat een nieuw 'wij-gevoel' mogelijk is. Voertaal: Engels.

—

Robert Putnam is Malkin Research Professor of Public Policy aan de Harvard Universiteit. Van president Barack Obama kreeg hij de National Humanities medaille voor zijn bijdrage aan het begrip van de Amerikaanse maatschappij. Zijn werk is in twintig talen vertaald en hij is een van de meestgeciteerde sociologen ter wereld. Hij is lid van de American Philosophical Society.

Het thema van de Maand van de Filosofie 2022 is ‘intieme vreemden’ en de bekende psychiater Paul Verhaeghe schreef over dit thema het Essay van de Maand.

Wie we zijn wordt in grote mate bepaald door onze intimiteit met anderen: onze ouders, onze geliefden, onze kinderen. Maar hoe intiem we ook met elkaar zijn, toch willen we ons ook steeds weer losmaken, zelfstandig zijn. Welke tegengestelde krachten zijn hier aan het werk? Op zoek naar antwoorden neemt Paul Verhaeghe ons mee op een spannend gedachte-experiment. Kan het zijn dat ons maken en vernietigen, onze intimiteit en onze vervreemding, niets meer zijn dan menselijke variaties op kosmische processen die het universum al sinds de oerknal bepalen?

 

—

Paul Verhaeghe is emeritus hoogleraar aan de Universiteit Gent. Daarnaast is hij praktiserend psychoanalyticus. Hij is auteur van verschillende boeken over mens en maatschappij, waaronder Liefde in tijden van eenzaamheid, Identiteit, Autoriteit en Intimiteit. Recent verscheen zijn essay Houd afstand, raak me aan (2020). Zijn werk is in meerdere talen vertaald.

Er is nauwelijks een onderwerp te bedenken of mensen betrekken er de vrije wil bij: impliciete vooroordelen, ons brein, wie we zijn als persoon, straffen, geestesziekte, het verschil met dieren, moraliteit, schuld en boete. Maar wat de vrije wil is, daar zijn filosofen het nog steeds niet over eens; evenmin is er veel aandacht over de herkomst van dit idee. Maureen Sie stelt dat het idee van de vrije wil cultureel geëvolueerd is om elkaar de maat nemen, ons eigen gedrag rechtvaardigen. Het is niet zo dat als de vrije wil niet bestaat we in de problemen komen, het is het idee van de vrije wil zelf, dat ons in de problemen brengt. En uw vragen over vrije wil? Die kunt u op deze avond eveneens kwijt.

—

Maureen Sie is hoogleraar Filosofie van Moreel Handelen aan de Universiteit van Tilburg. Ze onderzoekt onder meer de invloed van emoties en impliciete vooroordelen op ons oordeelsvermogen.

Stefaan Blancke is docent Wetenschapsfilosofie aan Tilburg University waar hij voornamelijk onderzoek verricht naar de culturele evolutie van wetenschap en pseudowetenschap

Nederland lijkt steeds meer uiteen te vallen in groepen met een eigen identiteit, zoals de opkomst van partijen als DENK, BIJ1 en BBB laat zien. Simone de Beauvoir heeft als een van de grondleggers van het existentialisme hierop een antwoord: zij benadrukt dat niet 'identiteit' maar 'vrijheid' de essentie van menselijkheid is. Daarnaast staat de Beauvoir met De tweede sekse aan de basis van het hedendaagse feminisme. Rondom #metoo en The Voice heeft zij voor zowel mannen áls vrouwen een actuele en ongemakkelijke boodschap…

—

Ruud Welten is universitair hoofddocent aan de Tilburg University en hoogleraar filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij publiceerde verschillende werken over Jean-Paul Sartre en het Franse existentialisme en onlangs 'Wie is er bang voor Simone de Beauvoir?' Zie ook ruudwelten.blogspot.com

Dichter en woordkunstenaar Maud Vanhauwaert speelt haar hele leven al met taal. Wat is er intiemer dan de woorden die je spreekt? Maar Vanhauwaert laat op onnavolgbare wijze zien dat de alledaagse woorden vreemder zijn dan je denkt. Met muziek, taalspellen en bijzondere observaties neemt ze je mee naar een wonderlijke, vreemde taalwereld. Een kadootje voor het hoofd waar je nog lang van kunt nagenieten. 

—

Maud Vanhauwaert studeerde Taal en Letterkunde, doceert aan de opleiding Woordkunst in het Koninklijk Conservatorium Antwerpen en was stadsdichteres van Antwerpen. In 2014 was ze finalist van het Leids Cabaret Festival en won in 2013 het Groot Dictee der Nederlandse Taal bij de prominenten. Ze publiceerde diverse bekroonde dichtbundels, waaronder de Jan Campertprijs in 2020 voor 'De Stad in Mij'.

Aan de hand van filosofen als Plato, Schopenhauer en Nietzsche laat Jan Drost zien hoe allerlei ideeën over liefde en romantiek in ons hoofd terechtkomen en daar doorwerken, zowel ten goede als ten kwade. Seks, macht, jaloezie, vreemdgaan, trouw, romantische idealen – het komt allemaal aan de orde. Denken kan ons vermogen tot liefhebben een goede dienst bewijzen, bijvoorbeeld door het ontmaskeren van romantische idealen die onze liefde in de weg staan, zo niet onmogelijk maken. Veel liefde gaat verloren aan romantiek en misverstand. Maar wij zijn vrijer dan we veronderstellen. En wij kunnen zoveel beter, zoveel mooier, ook in de liefde. Vooral in de liefde.

—

Jan Drost is filosoof en schreef meerdere boeken over de liefde zoalsHet romantisch misverstand,Als de Liefde voorbijis en recentWaarom is het dat de liefde zo is - relatievragen én antwoorden. Tevens is hij verbonden aan de School of Life en schrijft voor verschillende media, waaronder NRC Handelsblad, Trouw en de Volkskrant.

Filosofiestudenten laten filosofen herleven door in de huid te kruipen van hun favoriete filosoof. Maak een praatje met Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir, Peter Singer of Slavoj Žižek.

Grote pijlers van onze maatschappij staan de laatste jaren onder druk: de politiek, de rechtspraak en de journalistiek. Maar ook de wetenschap wordt voortdurend in twijfel getrokken door een grote groep mensen. Het is niet toevallig dat juist nu de fervente bestrijder van corona-misinformatie Maarten Keulemans is uitgeroepen tot journalist van het jaar. Wetenschapsfilosoof Herman de Regt toont hoe de wetenschap de laatste jaren wordt ondermijnd: van retorisch geklungel in de rechtszaal, via lafhartige filosofie tot aan de onschuldig ogende goocheltrucs van Victor Mids. Wat is hier aan te doen? De oplossing heet 'kritisch denken', maar dat moet je echt leren...

—

Herman de Regt is als wetenschapsfilosoof verbonden aan Tilburg University. Hij denkt na over de aard en reikwijdte van wetenschap. Met zijn collega Hans Dooremalen schreef hij onder andere Wat een Onzin! Wetenschap en het Paranormale en Het Snapgevoel: Hoe de Illusie van Begrip Ons Denken Gijzelt, en voor de Universiteit van Nederland nam hij daarover een aantal populaire video's op.

De fenomenologie is een invloedrijke filosofische stroming die uitgaat van de ervaring. Edmund Husserl was de grondlegger en beroemde filosofen als Heidegger, Sartre en Merleau-Ponty zijn hierdoor sterk beïnvloed. Hoewel de fenomenologie uitgaat van observaties die dicht bij ons staan en die dus voor veel mensen direct herkenbaar zijn, is het echter ook een 'vreemde' stroming omdat ze niet eenvoudig in theorieën te vatten is. In dit interview zal Hanne Jacobs vertellen over het ontstaan en bloei van de fenomenologie, met aandacht voor de praktische toepassingen, zodat de invloed van deze stroming op ons en onze maatschappij duidelijk wordt. Interviewer: Marc van Dijk.

 

—

Hanne Jacobs is universitair docent aan de Tilburg University met als specialisme fenomenologie. Ze is co-redacteur van Husserl Studies. Ze doet onder meer onderzoek naar de rol van identiteit en aandacht in onze ervaring van de wereld en anderen.

Boekhandel de Vertraagde Tijd verkoopt filosofisch boeken en de sprekers van de Nacht signeren boeken.

—

Op het toilet luister je naar de beste filosofische quotes. Als je weer terugkomt bij jouw gezelschap kun je nieuwe wijze uitspraken doen...

Kom langs en draai aan het Rad van Nietzsche. Laat je verrassen door de diepzinnige en bizarre uitspraken van de filosoof met de hamer en speel de quiz. De winnaar krijgt een ter plekke gemaakte tekening!

Dit spel werd speciaal ontwikkeld voor de Nacht van de Filosofie, door de makers van Becky Breinstein. Becky Breinstein is een humoristische filosofische graphic novel-serie. Het tweede deel Het ravijn van Nietzsche is een speelse introductie in het leven en denken van Friedrich Nietzsche voor lezers van acht tot achtentachtig.

Becky en haar vrienden gaan met de geniale gek Snorrie de bergen in en overwinnen hun angsten met de grote ideeën van Nietzsche, zoals de Eeuwige Herhaling en Amor Fati, de liefde voor je eigen lot.

Marc van Dijk schrijft filosofische boeken. Hij publiceerde onder andere Het wonder van betekenis met Denker des Vaderlands Paul van Tongeren, Wij zijn de politiek met Daan Roovers en Rood in Wassenaar met Marjolein Moorman. 

Sander ter Steege is schrijver en tekenaar.